Εκπαιδευτικοί και μαθητές εκτεθειμένοι σ' ένα κόσμο που υπόσχεται τα πάντα και εκπληρώνει ελάχιστα.

Η μεγάλη υπόσχεση

 

      H μεγάλη υπόσχεση που ξεκινάει στο σχολείο. Όλα όσα τα παιδιά μαθαίνουν από τα χρόνια του σχολείου να προσδοκούν. Οι υποσχέσεις που γίνονται προσδοκίες και με τις οποίες εισέρχονται στην ενήλικη ζωή. Εκεί όπου θα ακολουθήσει η διάψευση της μεγάλης υπόσχεσης.

 

    Eίναι η μεγάλη υπόσχεση της απεριόριστης προόδου που θα έρθει στη ζωή τους. Της απεριόριστης ικανοποίησης όλων ή τουλάχιστον των περισσότερων επιθυμιών τους. Της ανεμπόδιστης προσωπικής ελευθερίας. Η επίτευξη πλούτου και άνεσης που θα φέρει απεριόριστη ευτυχία στους περισσότερους ανθρώπους ή τουλάχιστον την μέγιστη δυνατή ευχαρίστηση. Το εύρος της Μεγάλης Υπόσχεσης, τα θαυμαστά υλικά, τα τεχνολογικά επιτεύγματα, πρέπει κάποια στιγμή να μελετηθεί σε βάθος προκειμένου να κατανοήσουμε επίσης πόσο βαθύ είναι το τραύμα της διάψευσης της μεγάλης υπόσχεσης. Αυτά τα παιδιά, οι έφηβοι όπως και οι μετέφηβοι  συνειδητοποιούν σιγά σιγά  ότι αυτό που συμβαίνει στους γονείς τους, αυτό που άλλοτε  είναι καλά κρυμμένο και άλλοτε πιο φανερό, είναι εκεί και για τα ίδια. Θα συνειδητοποιήσουν ότι :

 

-         Η  ανεμπόδιστη προσωπική ελευθερία, το όνειρο του να γίνουμε κύριοι της ίδιας μας της ζωής έσβησε όταν αρχίσαμε να συνειδητοποιούμε ότι είχαμε γίνει όλοι κομμάτια, γρανάζια, μιας γραφειοκρατικής μηχανής, με την εκάστοτε κυβέρνηση ανεξάρτητα της πολιτικής της απόχρωσης και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης που ελέγχονται απ΄αυτή να χειραγωγούν τις  σκέψεις, τα συναισθήματα και τις προτιμήσεις μας.

-       Η απεριόριστη ικανοποίηση όλων των επιθυμιών δεν οδηγεί τελικά σε μια καλή ποιότητα ζωής ούτε αποτελεί το δρόμο για την ευτυχία ή έστω για την μέγιστη δυνατή ευχαρίστηση. Σε επίπεδο οικονομικής προόδου αυτή παραμένει περιορισμένη στις πολύ πλούσιες χώρες, στις πολύ πλούσιες τάξεις και το χάσμα μεταξύ τους μόνο μεγαλώνει. Αλλά και εκεί, πόσοι άνθρωποι με αρκετά ικανοποιητική οικονομική κατάσταση, τέτοια που να μπορούν να ικανοποιήσουν πολλές επιθυμίες τους όπως ταξίδισ, απόκτησης υλικών αγαθών, του πολυπόθητου λεπτού και καλοσχηματισμένου σώματος, πολλών και διαφόρων κοινωνικών γνωριμιών και ανελίξεων παραμένουν εσωτερικά κενοί, δυστυχείς, με αποτυχημένες σχέσεις, μόνοι.

-       Η απεριόριστη πρόοδος σε επίπεδο τεχνολογικής προόδου προκάλεσε οικολογικούς κινδύνους όπως και τον κίνδυνο πυρηνικού πολέμου. Θα συνειδητοποιήσουν ότι βαδίζοντας στο δρόμο για να γίνουμε υπέρτατα όντα, γίναμε παντοδύναμοι, αυτοί που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ένα δεύτερο κόσμο χρησιμοποιώντας τον φυσικό κόσμο απλά σαν πηγή οικοδομικών υλικών. Μια παντοδυναμία που έφθασε μέχρι και στην υποκατάσταση του ίδιου του ανθρώπινου νου. Η σχέση μας με την φύση έγινε βαθιά εχθρική. 

    Η ευτυχία λοιπόν στον άνθρωπο δεν έρχεται μέσα από το ανελέητο κυνηγητό της. Κάπου αλλού κρύβεται. Οι έρευνες και οι παρατηρήσεις δείχνουν πως παρά την τεχνολογική πρόοδο, είμαστε μια κοινωνία ιδιαίτερα δυστυχισμένων ανθρώπων: μοναχικoί, αγχωμένοι, καταθλιπτικοί, καταστροφικοί, άνθρωποι που είναι ευτυχείς όταν σκοτώνουν τον χρόνο ενώ μας είναι πολύτιμος.

 

    Η διατύπωση του γκρεμίσματος της αυταπάτης θα μπορούσε να συνοψιστεί στη φράση: ‘’ όσο γινόμαστε παντοδύναμοι τόσο γινόμαστε απάνθρωποι’’. Αυτό σημαίνει πως θέλω τα πάντα για τον εαυτό μου και αντλώ ευχαρίστηση από την κατοχή, την ιδιοκτησία, το έχω και όχι από το μοίρασμα. Σκοπός μου είναι να έχω και για αυτό πράττω ανταγωνιστικά απέναντι σε όλους τους άλλους. Δεν μπορώ να νιώσω ικανοποιημένος γιατί δεν υπάρχει τέλος στις επιθυμίες μου, φθονώ όσους έχουν περισσότερα και φοβάμαι όσους έχουν λιγότερα. Με τη διαφορά και το κόστος πως όλα αυτά τα συναισθήματα πρέπει να τα καταπιέζω έτσι ώστε να παρουσιάζω τον εαυτό μου τόσο στους άλλους όσο και σε εμένα τον ίδιο, ως τον χαμογελαστό, σοβαρό, ευγενικό, ορθολογιστή άνθρωποι που όλοι παριστάνουν πως είναι.

 

    Άραγε άνθρωπος που έχει, κατέχει και ανταγωνίζεται είναι ένας ενεργητικός άνθρωπος;

    Αυτός που αντί να πει ‘’είμαι προβληματισμένος’’ λέει ‘’έχω ένα πρόβλημα’’. Αυτός που αντί να πει ‘’είμαι ερωτευμένος’’ λέει ‘’έχω έρωτα’’. Λέει ΄΄έχω μια αγάπη για σένα’’ αντί να πει ‘’σ’ αγαπώ’’. Αφού όταν αγαπώ, όταν  είμαι ερωτευμένος, στην πραγματικότητα …δεν έχω τίποτα. Πως η γλώσσα προδίδει μια καλά κρυμμένη ασυνείδητη αλλοτρίωση.

Σαν τα ρήματα ΄΄έχω’’ και ΄είμαι΄΄να δηλώνουν δυο διαφορετικούς τρόπους ύπαρξης. Όπου στο τρόπο ύπαρξης που κυριαρχεί το ‘’να έχεις’’ η σχέση του ανθρώπου με τον κόσμο είναι μια σχέση κατοχής. Θέλω να κάνω τους πάντες και τα πάντα δικά μου.

Αν παρατηρήσουμε ένα βρέφος , σε κάποια στιγμή της ανάπτυξης του έχει τη τάση να τα βάζει όλα στο στόμα του. Αυτός είναι ο τρόπος του νηπίου να κατέχει. Στον καταναλωτισμό είναι εγγενής η πρόθεση να καταβροχθίσει κανείς ολόκληρο το κόσμο. Ο καταναλωτής είναι το αιώνιο μωρό που κλαίει για το μπιμπερό του.

    Ενώ στο τρόπο ύπαρξης που κυριαρχεί το ‘’είμαι’’ η σχέση του ανθρώπου με τον κόσμο είναι ζωντανή, αυθεντική σε αντίθεση με το φαίνεσθαι, αναφέρεται στην αληθινή φύση , στην πραγματικότητα.

    Στην μεγάλη υπόσχεση που απευθύνουμε στα παιδιά είναι σαν ο τρόπος ύπαρξης των σημερινών  παιδιών και αυριανών ενηλίκων με βάση το είμαι, να μένει ακαλλιέργητος.

Και το σχολείο, πως επηρεάζεται από όλα αυτά;

 

        Ας ανοίξουμε την πόρτα μιας τάξης, τι περιμένουμε να δούμε;

Ας αρχίσουμε να παρατηρούμε από το όσα βλέπουμε  σε ένα διάλλειμα έξω από τη τάξη. Όπου θα υπάρχουν ομάδες παιδιών με έκδηλα τα χαρακτηριστικά του ίδιου σχεδόν ντυσίματος που ακολουθεί πιστά συγκεκριμένες τάσεις μόδας, με σωματικούς τύπους που ακολουθούν την τάση που συνήθως επιτάσσουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα ανορεξικά ραγδαία περισσότερα παιδιά πια, επιθετικότητα μεταξύ κάποιων ομάδων ή εναντίον κάποιου αδύναμου στόχου, πολύ κάπνισμα, κινητά που όσο κι αν απαγορεύονται όλο και εμφανίζονται. ναρκωτικά που κάποιες φορές ενδεχομένως κυκλοφορούν ακόμα και μέσα στο σχολείο.

    Όσο πιο μεγαλύτερη τάξη είναι αυτή που μπήκαμε ( από την ηλικία των μαθητών) θα δούμε το μεγαλύτερο ποσοστό των μαθητών ( βέβαια όχι όλοι)  να παρακολουθούν την παράδοση, προσέχοντας τις λέξεις, κατανοώντας την λογική τους δομή και το νόημα τους και όσο καλύτερα μπορούν θα καταγράφουν σημειώσεις. Έτσι ώστε αργότερα να καταφέρουν να απομνημονεύσουν τις σημειώσεις τους και με αυτό το τρόπο να περάσουν το μάθημα. Με τη διαφορά πως το περιεχόμενο της παράδοσης δεν γίνεται κομμάτι του δικού τους ατομικού συστήματος σκέψης, εμπλουτίζοντας το και διευρύνοντας το. Αντίθετα αποθηκεύουν ολόκληρες θεωρίες. Eίναι σαν οι μαθητές και τα περιεχόμενα των παραδόσεων να μένουν ξένα μεταξύ τους. Η μόνη διαφορά από το πριν και το μετά της παράδοσης και της απομνημόνευσης είναι πως ο μαθητής έγινε κάτοχος μιας νέας συλλογής διατυπωμένων σκέψεων τις οποίες εξέφρασε κάποιος άλλος που είτε τις δημιούργησε μόνος του είτε τι πήρε από κάποια άλλη πηγή.

    Οι μαθητές που μαθαίνουν με αυτό το τρόπο , με βάση δηλαδή του να ‘’έχω’’ , διατηρούν έναν και μοναδικό σκοπό. Να συγκρατήσουν αυτά τα οποία έμαθαν είτε αποθηκεύοντας τα με ασφάλεια στη μνήμη τους είτε διαφυλάσσοντας τα με προσοχή στις σημειώσεις τους. Δεν χρειάζεται να σκεφθούν ή να δημιουργήσουν κάτι πρωτότυπο.     Σε μελλοντικό χρόνο αφού έχουν εκπαιδευτεί με αυτό το τρόπο στο κέντρο του οποίου υπάρχει το ‘’να έχω’’, το πιθανότερο οι καινούργιες σκέψεις και ιδέες να τους ενοχλούν αφού το κάθε καινούργιο έρχεται να αμφισβητήσει το παγιωμένο σύνολο πληροφοριών που έχουν στην κατοχή τους. Ιδέες που δεν μπορούν εύκολα να ταξινομηθούν, να παγιωθούν φαντάζουν τρομακτικές. Όπως άλλωστε και οτιδήποτε άλλο μέσα στον κόσμο που εξελίσσεται και μεταβάλλεται και ξεφεύγει από τον έλεγχο του.

    Υπάρχει όμως και κάποιος άλλος τρόπος μάθησης. Πάντα θυμάμαι τα λόγια ενός δασκάλου του Δημοτικού ‘’να μάθει ο μαθητής να σκέφτεται, αυτό είναι που με ενδιαφέρει. Να εκπαιδεύει την κριτική του σκέψη όχι την μνήμη του΄΄.

Πως θα είναι η τάξη όπου οι μαθητές συνδέονται με το μάθημα με μια σχέση που δεν έχει κέντρο ‘’το έχω΄΄αλλά το ΄είμαι΄΄. Η παράδοση θα έχει στόχο να κεντρίσει το ενδιαφέρον τους και κυρίως την δική τους σκέψη. Η παρακολούθηση είναι μια ζωντανή διαδικασία. Σκέψου το εμβαδόν όχι σαν ένα τύπο αλλά σαν μια πραγματικότητα, σαν ένα χώρο, σαν ένα τμήμα ενός μεγαλύτερου χώρου. Αλλά και το εμβαδόν του ήχου που εδώ θα το ονομάσουμε ένταση. Σήκω να δεις το εμβαδόν του διαδρόμου του σχολείου, άκου τις τέσσερις εποχές του Vivaldi για να έχει για σένα η ένταση και το εμβαδόν βιωματική αξία. Ο μαθητής εδώ δεν είναι παθητικός αποδέκτης σκέψεων και ιδεών.    

      Ανταποκρίνονται με ένα τρόπο ενεργητικό και δημιουργικό. Καθώς οι τάξεις προχωρούν και οι μαθητές μεγαλώνουν δημιουργούν νέα δικά τους ερωτήματα, νέους προβληματισμούς. Η μάθηση γίνεται ένα ταξίδι εμπειρικό, η σχέση με τον εκπαιδευτικό και τους υπόλοιπους συνταξιδιώτες ενισχύεται. Ανθίζει ο αυθορμητισμός, η κριτική και παραγωγική σκέψη, ο κάθε μαθητής, η κάθε μαθήτρια δεν είναι πια οι ίδιοι πριν και μετά την κάθε παράδοση. 

        Αυτό όμως μπορεί να γίνει μόνο αν τα λόγια της παράδοσης δεν είναι κενά, μόνο αν η παράδοση παρέχει ενδιαφέρον υλικό και φαντασία. Βέβαια να σημειώσουμε πως ο εκπαιδευτικός έχει στη τάξη του ήδη από πριν αρχίσει τις παραδόσεις του μαθητές που λειτουργούν στις σχέσεις τους κάτω από το πρίσμα του ΄΄έχω΄΄ή του ΄είμαι’’, γιατί τα παιδιά έρχονται από ένα σπίτι και από μια οικογένεια και εκεί έχουν ήδη διαμορφώσει ένα τρόπο σύνδεσης με τους ανθρώπους και το κόσμο. Στο σχολείο έρχεται μια δεύτερη ευκαιρία αν κάτι έχει πάει λάθος αυτό με τις νέες σχέσεις και τις νέες συνθήκες να επηρεαστεί θετικά και ακόμα να επανορθωθεί.

    Θα δούμε επίσης εκπαιδευτικούς που προσπαθούν πάνω ή κάτω από την έδρα να παραδώσουν το μάθημα ακροβατώντας ανάμεσα στα δικά τους ασυνείδητα κίνητρα και βιώματα και της ομάδας των παιδιών που καθένα κουβαλάει μαζί του εκτός από το ίδιο και ολόκληρη την οικογένεια του. Θέση πολύ δύσκολη, θέση που θα απαιτούσε καλά πλαισιωμένους εκπαιδευτικούς με όρους προσωπικής τους αυτογνωσίας και υποστήριξης από το σχολείο και την πολιτεία. Πράγματα όμως που δεν υπάρχουν. Η μεγάλη υπόσχεση της απεριόριστης υπόσχεσης δεν τα θεωρεί απαραίτητα.

 

 Τι παρέχει το σχολείο σήμερα. Τι θα μπορούσαμε να κάνουμε;

    Το σχολείο παρέχει εκπαίδευση , πληροφορίες και γνώσεις. Παρέχει εκπαιδευτικούς που σαν μοναχικοί σχοινοβάτες με τις παραδόσεις και τις διδασκαλίες τους επιχειρούν να μεταλαδαμπεύσουν τη γνώση, να ολοκληρώσουν την προβλεπόμενη ύλη, να προετοιμάσουν μαθητές για τις εξετάσεις στη κάθε τάξη αλλά και τις τελικές εισαγωγικές εξετάσεις. Εξετάσεις που καλύπτουν και τις μεγάλες υποσχέσεις και προσδοκίες για την μεγάλη πρόοδο που θα φέρει την μέγιστη ευτυχία  που καλλιεργεί η κοινωνία σήμερα. 

Τι δεν παρέχει;

Δεν παρέχει το τρόπο να καλυφθεί η ανάγκη να οικοδομήσουμε στις νέες γενιές κριτική και δημιουργική σκέψη η οποία θα διαλύσει την ομίχλη της μαγικής σκέψης που επι χιλιάδες χρόνια έχει σκοτεινιάσει τόσο πολύ την ιστορία της ανθρωπότητας.

 Δεν παρέχει την σύνδεση των ανακαλύψεων και ευρημάτων της ψυχολογίας και των νευροεπιστημών με την καθημερινότητα της σχολικής τάξης, την επικοινωνία μεταξύ των εκπαιδευτικών και των παιδιών, των μαθητών μεταξύ τους, των εκπαιδευτικών με τους γονείς κλπ. Η ψυχολογία και οι νευροεπιστήμες που μας αποσαφηνίζουν την σχέση που υπάρχει μεταξύ των συναισθημάτων, της περιέργειας, της προσοχής, των διανοητικών διεργασιών, της μάθησης της εμπέδωσης της μάθησης του ύπνου, του βιολογικού ρυθμού και όχι μόνο για τα παιδιά και τους έφηβους αλλά και για όλες τις ηλικίες του ανθρώπου. Το να εμβαθύνουμε στις νέες γνώσεις , το να αποκτήσουμε σαφή εικόνα του τι συμβαίνει μέσα σε ένα παιδί στα διάφορα στάδια της ανάπτυξης του θα ήταν πολύ χρήσιμο για να βελτιώσουμε τη μαθησιακή και διδακτική διαδικασία. Η αλήθεια πως στη ζωή μας όλα όσα κάνουμε είναι παράλογα και έχουν την έδρα τους σε ασυνείδητα κίνητρα , παραμένει ακόμα άγνωστη για τους πολλούς παρά την ραγδαία τεχνολογική πρόοδο. 

        Το εκπαιδευτικό σύστημα δεν παρέχει το τρόπο, την υποστήριξη στον εκπαιδευτικό να μετατραπεί από έναν απλό εκπαιδευτικό, σε καλύτερο ή ακόμα και εξαιρετικό. Δεν είναι θέμα υψηλών προσδοκιών , είναι μια δημιουργική διαδικασία που θα κάνει τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς περισσότερο ικανοποιημένους από τη εργασία τους μέσα στην σχολική τάξη. Φυσικά και δεν γίνεται όλα τα μαθήματα να παραδίδονται στους μαθητές και αυτοί να είναι πάντα ικανοποιημένοι. 

    Όμως ο εκπαιδευτικός είναι κάτι παραπάνω από την παράδοση του μαθήματος και την απάντηση των σχετικών ερωτήσεων. Είναι αυτός που ανοίγει τον δρόμο να πει ο μαθητής ΄αυτό με αφορά’’ . Τα παιδιά θα πουν αυτό που ο δάσκαλος μπορεί να αφουγκραστεί ή να διαισθανθεί μέσα του. Επικοινωνούμε με τους άλλους όταν μπορούμε να τους αφουγκραστούμε. Εκεί μέσα του ο δάσκαλος μπορεί να βρει και τη φωνή του εσωτερικού του δασκάλου. Είναι ένα συναίσθημα, μια εικόνα, μια αίσθηση, ένα εσωτερικευμένο πρόσωπο ή ένας συνδυασμός  αυτών που θα μας ψιθυρίσει΄΄έτσι ακούγομαι στους μαθητές μου. Όμως το σημερινό σχολείο δεν παρέχει την υποστήριξη στον εκπαιδευτικό να γνωρίζει τον εαυτό του για να καταφέρει να επικοινωνήσει με τον μαθητή του.

        Το σημερινό σχολείο δεν μιλά για συναισθήματα.

Αγνοεί πως κάθε σχολείο είναι ένα κοινωνικό εργαστήριο μέσα στο οποίο θα μπορούσε να συντελεστούν επανορθωτικές εμπειρίες που θα οδηγούσαν τα παιδιά να γίνουν συναισθηματικά ώριμοι άνθρωποι και που θα κατορθώσουν να αποτελέσουν εναλλακτικές λύσεις απέναντι στις οικονομικές και οικολογικές καταστροφές. Αφού μια νέα κοινωνία είναι εφικτή μόνο αν κατά τη διαδικασία της ανάπτυξης της, αναπτυχθεί επίσης ένας νέος άνθρωπος, με λίγα λόγια αν επέλθει μια θεμελιακή  αλλαγή στη δομή του χαρακτήρα του σύγχρονου ανθρώπου.

    Δέχεται περιστατικά βίας από μαθητές όπως τα φέρνουν από το σπίτι τους και αδυνατώντας να επεξεργαστεί και να διαχειριστεί, αποβάλλει, μεταφέρει το πρόβλημα σε μια άλλη τάξη κλπ.

Αναζητά τη συμμετοχή στη διαδικασία του μαθήματος ενώ δεν καλλιεργεί τον ενεργητικό τρόπο που ο μαθητής θα ασχοληθεί με κάποια δραστηριότητα.

Μπερδεύει τη έννοια της τιμωρίας με την πειθαρχία.

 

Τελειώνοντας θα μεταφέρω ως μια έκφραση της διάλυσης της αυταπάτης που αισθάνονται όλο και περισσότερα παιδιά τους στίχους του αγαπημένου τους τραγουδιστή Λεξ που γέμισε το καλοκαίρι δυο μέρες με χιλιάδες το Ολυμπιακό στάδιο για δυο ημέρες.

‘’Πατεράδες που δεν ξέρουν πότε θα δουν τους γιούς τους,

Πατέρα , έχω τα πλάνα μου, το σταφ μες τα τσιγάρα μου

Μην πεις στη μάνα πως κλέβω την χαρμάνα μου

Ζούμε τον έρωτα σε νοικιασμένα σπίτια

Που χουν κομμένα ρεύματα και απλήρωτα ενοίκια

Μικρά δωμάτια και όνειρα τεράστια’’

 

    Ο κατάλογος του τι υπόσχεται, παρέχει και τι αγνοεί το σημερινό σχολείο είναι μεγάλος και αντικείμενο και άλλων περισσότερων ημερίδων και συζητήσεων.

Αν δεχθούμε τα λόγια του Καντ στο έργο του ΄΄Περί Παιδαγωγικής’’ πως ‘’ ο άνθρωπος είναι κατασκεύασμα της εκπαίδευσης του’’, η γνώση του πως επενεργεί στον άνθρωπο οτιδήποτε τον περιβάλλει, κυρίως οι σχέσεις και τα βιώματα που βιώνει από την πρώτη στιγμή που το βρέφος αντικρύζει το φως θα έχει καταλυτικό αντίκτυπο στην εκπαίδευση.

 

 

Υπάρχει κάτι που το λένε αγάπη

 

                     Υπάρχει κάτι που το λένε αγάπη. Υπάρχει κάτι που το λένε σχέση, δεσμό, οικογένεια. Υπάρχει κάτι που το λένε ανθρωπιά, ομορφιά, ενσυναίσθηση, αρμονία, γαλήνη, ευπρέπεια, ευγένεια, φιλία ή δικαιοσύνη. Υπάρχει κάτι που λέγεται δημιουργώ, ζω, αναπαράγω, συνδέω, συνθέτω, επανορθώνω, συνδέομαι, συμπάσχω, συντονίζομαι. Υπάρχει κάτι που λέγεται σε καταλαβαίνω, είμαι εδώ για σένα, αφοσιώνομαι, υπάρχω όπου υπάρχεις, θυμάμαι, μαθαίνω, υποχωρώ. Χτίζω ένα σπίτι μέσα σε ένα άλλο σπίτι μαζί σου. Υπάρχει η ομορφιά στο κόσμο. 

                Υπάρχει κάτι που το λένε μίσος, πόλεμο, θάνατο, βαρβαρότητα, αγριότητα, αθλιότητα, χαμέρπεια. Υπάρχει κάτι που λέγεται στέρηση, ληστεία, απληστία, γκρέμισμα, σκοτάδι, αδιαφορία, εγωισμός, αδικία. Υπάρχει κάτι που λέγεται δεν μπορώ να αγαπήσω, δεν μπορώ να αγαπηθώ, δεν μπορώ να συνδεθώ, δεν μπορώ να κάνω φιλίες , δεν μπορώ χωρίς το εγώ μου, δεν μπορώ να συνυπάρχω, δεν μπορώ να κρατήσω τίποτα που να μην είναι όπως Εγώ το ορίζω. Γκρεμίζω όλα τα σπίτια μέσα στα σπίτια. Υπάρχει η ασχήμια στον κόσμο. 

          Υπάρχει ο χρόνος μέσα στον χρόνο. Άλλοτε μεγάλος και άλλοτε μικρός. Άλλοτε απέραντος και άλλοτε στενός. Άλλοτε αιώνιος και άλλοτε στιγμιαίος, αλλά ταυτόχρονα άπειρος. 

                Στις 21/8/2025, προχθές δηλαδή, στις 3 τα ξημερώματα χάσαμε τον Λου μας. Χάσαμε τον αφοσιωμένο φίλο μας, χάσαμε ένα μέλος της οικογένειας μας, χάσαμε την εμπιστοσύνη του, την ασφάλειά του, την χαρά του, ένα κομμάτι του εαυτού μας. Χάσαμε αυτόν που μας έκανε καλύτερους ανθρώπους, πιο φωτεινούς, πιο δοτικούς, πιο ανθρώπινους. Χάσαμε την πανταχού παρούσα παρουσία του, την ευγένειά του, την ελπίδα πως υπάρχει ομορφιά στον κόσμο. 

        Ο Λου μας στις 10/9/2025 θα γινόταν 2 χρονών. Ο χρόνος ο στιγμιαίος και ο απέραντος. Ο χρόνος ο αιώνιος και ο μηδαμινός. 

         Ο Λου μας άφησε την τελευταία του πνοή στα σεντόνια μια καμπίνας ενός πλοίου που διέσχιζε το Αιγαίο ενώ μας έφερνε στην Αθήνα από την Χίο. Ο Λου μας έφυγε με τα πνευμόνια του γεμάτα αίμα γιατί έφαγε ποντικοφάρμακο που υπήρχε απροστάτευτο και ακάλυπτο μέσα σε ένα περιβόλι. Ο Λου μας που ήταν πάντα μαζί μας, που ποτέ δεν τον αφήναμε, άφησε το χέρι μας για λίγα λεπτά και βρήκε το ακάλυπτο τοξικό φάρμακο που βάζει ο άνθρωπος για να δηλώσει τον θάνατο. Όποιος άνθρωπος δεν μπορεί να αγαπήσει τα ζώα δεν αγαπάει κανέναν, ούτε τους ανθρώπους, ούτε τα ζώα ούτε τον ίδιο τον εαυτό του. Και ζωή χωρίς αγάπη είναι ζωή χωρίς ζωή. 

           Ο Λου μας τυλιγμένος με την κουβερτούλα του αποχαιρέτησε πρόωρα, βίαια και άδικα αυτό τον κόσμο που όσο προοδεύει τόσο επενδύει περισσότερο στην ασχήμια, στην αδικία, στον πόλεμο και στον Θάνατο. 

                Εμείς πιστοί στα γεμάτα ζεστασιά μάτια του θα παλεύουμε για ένα κόσμο καλύτερο που θα χωράει πολλούς Λου. Θα κάνουμε ομορφιές, ευγένειες πολλές. Γιατί μόνο μέσα σε αυτές θα τον βρίσκουμε, μόνο μέσα σε αυτές θα τον αισθανόμαστε. Όπως μας έδειξες, όπως έζησες.

Δεν θα σε ξεχάσουμε ποτέ Λου. Θα ζεις μέσα μας, γύρω, παντού. Εμείς δεν θα είμαστε ποτέ ξανά οι ίδιοι. Μετά από εσένα είμαστε όλοι μας διαφορετικοί. Θα ζήσουμε παρέα λοιπόν με την απουσία σου που θα παλεύουμε να κάνουμε παρουσία. Μέσα στους αγώνες για ομορφιά, δικαιοσύνη και ανθρωπιά. 

        

                    

Μέχρι τον επόμενο Αύγουστο

 

                    Τέτοιες μέρες κάθε χρόνο κλείνει το σπίτι στο χωριό. Βάζει τα πιάτα, τα ποτήρια και τα φλιτζάνια καλά τακτοποιημένα μέσα στα ντουλάπια. Τις πετσέτες και τα σεντόνια πλυμένα και σιδερωμένα στην ντουλάπα του υπνοδωματίου. Βάζει την απλώστρα και τις καρέκλες της βεράντας μέσα στο διάδρομο πίσω ακριβώς από την μπαλκονόπορτα για να μην τις χαλάσει ο αέρας και το νερό της θάλασσας. Ανεβάζει τις τέντες και τυλίγει με χαρτί ένα ένα τα πάνινα, χρωματιστά ψαράκια που τις είχε ράψει η Μαρία, δώρο μιας φιλίας που κρατούσε από όταν ήταν παιδιά. Το τραπέζι της τραπεζαρίας το σκεπάζει με ένα λινό ριχτάρι και στις καρέκλες βάζει τα καλύμματα τους. Τις χρωματιστές πέτρες των παιδιών, τα κοχύλια και τη μπουρού τα συγκεντρώνει ευλαβικά σε ένα καλάθι, ενθύμιο μιας εποχής ανεμελιάς που δεν ξεχνά ποτέ. Και πως θα μπορούσε άλλωστε; 

            Στο χωριό τα δικά της παιδικά χρόνια μπλέκονται με τα παιδικά χρόνια των παιδιών της σε ένα μείγμα που μυρίζει θάλασσα, αλάτι, άμμο, βότσαλα, αστερίες, κοχύλια, κρυφτό, πατάτες τηγανιτές, σύκα, αγαλματάκια ακούνητα αγέλαστα μέρα ή νύχτα και τα πρώτα πρώτα φιλιά και τις πρώτες πρώτες αγκαλιές. Τα κόκκινα φεγγάρια του Αυγούστου που έσκαγαν αργά πάνω από το βουνό και αντανακλούσαν στη θάλασσα φωτίζοντας τα σπιτάκια στο λιμάνι. Οι δρόμοι που μύριζαν την νύχτα γιασεμί. Σπίτια με αυλές, με περιβόλια, με μπαλκόνια που κοιτούν στα σπίτια του πάνω δρόμου. Παιδιά που παίζουν άφοβα στο δρόμο. Άνθρωποι που λένε καλημέρα και καληνύχτα. Αλήθεια υπάρχει πιο αληθινή ζωή απ΄αυτή; Στην άκρη του χωριού, στην είσοδο ακριβώς του λιμανιού υπήρχε ένας Μύλος. 

        Αν καθόσουν στην μάντρα του Μύλου και κοίταζες την θάλασσα ένιωθες σαν να ταξίδευες με μεγάλο πλοίο φορτηγό, σαν να στεκόσουν δίπλα στα ρέλια και να περνούσες το πέλαγο. Άλλοτε το φορτηγό θα έπιανε ένα κοντινό λιμάνι ενός μικρού νησιού, εκεί που σε περίμεναν φίλοι καλοί για να σμίξετε, και άλλοτε σε έπαιρνε να πάτε σε λιμάνι μακρινό μακριά απ΄όλους και όλα που σε θύμωναν.  

                Τα ριχτάρια στο καναπέ και στις πολυθρόνες τα αφήνει για το τέλος. Ποτέ δεν της άρεσε το σπίτι έτσι σαβανωμένο. Έτσι όμως είχε δει την μάνα της να κάνει, έτσι θα κάνει κι αυτή. Τις γλάστρες θα τις αφήσει να τις ποτίζει ο Κώστας που της έκανε πάντα αυτή τη δουλειά. Είχαν μιλήσει και τα είχαν κανονίσει. Τους βασιλικούς όμως τους παίρνει μαζί. Αυτό για να μυρίσει η γειτονιά της στην Αθήνα λίγο από το χωριό της. Το βάζο με τα λεμονάκια το βάζει στο ξύλινο κουτί κάτω από τον πίνακα με τους γλάρους. Αδειάζει το ψυγείο που με τόση λαχτάρα είχε γεμίσει με φρούτα, ντοματάκια και μυζήθρα και τακτοποιεί τα βιβλία στη μικρή βιβλιοθήκη μέχρι του χρόνου. Μέχρι τον επόμενο Αύγουστο.  

        Βαθιά μέσα της φοβάται μήπως και μέχρι τον επόμενο Αύγουστο κάτι απρόσμενο συμβεί  και δεν καταφέρει να έρθει ξανά ν' ανοίξει το σπίτι. Πόσο περίεργοι είναι οι φόβοι. Εκεί που σε κατακλύζουν την ίδια στιγμή σου παίζουν κρυφτό και δεν τους βρίσκεις πουθενά. Παρόλο που αντιστέκεται με πείσμα να δει με υπερβολικό συναισθηματισμό το κλείσιμο του σπιτιού στο χωριό και έχοντας την απόλυτη επίγνωση ότι το να αντιμετωπίσεις την θνητότητα των στιγμών αλλά και των ανθρώπων σου είναι απλώς ένας από τους συνηθισμένους τρόμους που καλείσαι να ξεπεράσεις στην μέση ηλικία, δεν τα καταφέρνει καλά. Οι αναμνήσεις που είναι πολλές και που γίνονται κάθε χρόνο ακόμα περισσότερες έκαναν σχεδόν αδύνατη την προσπάθεια να σταθεί λογική σε αυτόν τον καλοκαιρινό αποχωρισμό. Άλλωστε το χωριό δεν είναι μόνο από εκεί που κατάγεσαι, είναι το από που βρίσκεις το φως όταν όλα σκοτεινιάζουν. 

           Αυτούς τους αποχαιρετισμούς τους αναλαμβάνει μόνη της η ίδια η ζωή. Θα κλείσει τα πατζούρια. Θα τραβήξει και θα κλειδώσει την πόρτα. 

          Σε λίγο όλοι θα ακολουθήσουν το καθημερινό τους πρόγραμμα και θα συμπεριφέρονται λες και η ζωή έχει διατηρήσει κάποια ανταύγεια κανονικότητας.  Μέχρι τον επόμενο Αύγουστο.

Φωτογραφία Χρύσανθος Κωνσταντινίδης

Άρνηση

                 Στο τέλος η Μαρία θα σβήσει όλα τα μηνύματα του Μιχάλη από το Messenger. Αυτό είναι η τελική λύση και απελευθέρωση. Δεν θα τα αφήσει εκεί ελεύθερα και διαθέσιμα σε πρώτη ευκαιρία που θα θυμάται κάτι ν' ανατρέχει σ΄αυτά, να πηγαίνει όλους τους διαλόγους προς τα πίσω και να αναστατώνεται. Θα πατήσει μια στιγμή το delete και θα εξαφανιστούν όλα τα μηνύματα, και μαζί μ΄αυτά κι αυτός ο ίδιος ο Μιχάλης.   

            Μέχρι τότε όμως θα δοκιμάσει άλλη μια τελευταία φορά. Θα ανεβάσει εκείνη την φωτογραφία με το ηλιοβασίλεμα και το ζευγάρι που περπατάει αγκαλιασμένο στην αμμουδιά. Είναι μια φωτογραφία από αυτές που έχει βρει μέσα στο διαδίκτυο. Είναι πολύ απλή διαδικασία. Γράφει την λέξη ηλιοβασίλεμα και τις λέξεις θάλασσα και αγκαλιασμένο ζευγάρι και της δίνει δεκάδες επιλογές. Επιλέγει τότε όποιες θέλει και τις αποθηκεύει σε ένα αρχείο με το τίτλο ''Μιχάλης Φ''. Φ για το φωτογραφία.  Να μην χρειάζεται να κάνει συνεχώς την ίδια διαδικασία. Μέσα στο αρχείο έχει και υποαρχεία. Μπαλκόνια με θέα στο βουνό, μονοπάτια σε δάση, φάρους σε τρικυμισμένες θάλασσες, ψάθινα καπέλα στην άμμο, ζευγάρια χαρούμενα, θλιμμένα, απογοητευμένα. Δεν έχει σημασία που δεν έχει πάει ποτέ σ' αυτή την αμμουδιά, ούτε που δεν περπάτησε αγκαλιά με τον Μιχάλη σ΄αυτή την θάλασσα, ούτε που δεν αντίκρυσε ποτέ αυτό το βουνό μέσα από την θεϊκή θέα αυτού του μπαλκονιού. Τι σημασία δηλαδή έχει; Εκείνη θέλει να του στείλει ένα μήνυμα γιατί πολύ την έχει στεναχωρήσει που έχει από προχθές χαθεί και δεν της απαντάει. Την ίδια ώρα βέβαια που δεν απαντάει, όλα τα βλέπει. Τίποτα δεν του ξεφεύγει. 

              Θα συνοδεύσει την φωτογραφία και με ένα στίχο του Leonard Cohen. ''Dance me to the end of love". Ναι ρε Μιχάλη, ''Dance me to the end of love''. Tι δεν καταλαβαίνεις; Όμως όχι! Tώρα που το σκέφτεται ξανά, αλλάζει γνώμη. Δεν θέλει να αποκαλύψει τόσο γρήγορα και απόλυτα τις προθέσεις της. Καλύτερα να χρησιμοποιήσει εκείνο τον μοναδικό στίχο του Σεφέρη, ''με τι καρδιά, με τι πνοή, τι πόθους και τι πάθος, πήραμε τη ζωή μας. Λάθος! Κι αλλάξαμε ζωή.'' Να προσέξει το θαυμαστικό. Είναι στο λάθος! Αυτό θα βάλει να συνοδεύει την φωτογραφία της ανάρτησης. Για να καταλάβει ο Μιχάλης πως έκανε λάθος που τώρα έχει χαθεί και δεν της μιλάει. Για την ποίηση και για τα αποφθέγματα της λογοτεχνίας έχει ξεχωριστό αρχείο. Κι αυτό για την συντόμευση του χρόνου. Κάποια βράδια που έχει χρόνο συμπληρώνει και εμπλουτίζει το αρχείο. Έχει φθάσει να προσθέσει και Sylvia Plath, Julio Cortazar, Paul Auster και πολλούς άλλους όπως και Έλληνες ποιητές και πεζογράφους. Να τα βρίσκει έτοιμα και να αποφεύγει και την πιθανότητα να αντιγράψει κάτι και να βρει τον μπελά της. Αυτό το αρχείο το οναμάζει '' Μιχάλης Λ. Λ από το λόγια. 

            Αυτό λοιπόν θα κάνει αμέσως τώρα. Θα ανεβάσει την φωτογραφία με το ηλιοβασίλεμα και τα λόγια του Σεφέρη. Θα βγάλει ένα ποτήρι δροσερό νερό, θα καθήσει αναπαυτικά στο γραφείο της  και θα περιμένει να δει τις αντιδράσεις. Θα πέφτουν τα like και οι καρδούλες βροχή και εκείνη θα πίνει το δροσερό νεράκι της. Θα του δείξει του Μιχάλη να μάθει τι είναι να μην της μιλάει για δύο μέρες τώρα. Να μην της έχει δώσει ούτε ένα σημείο ζωής. Σ΄αυτήν που γνωρίζει τα πάντα για αυτόν. Πού μένει, πού δουλεύει, ποιοι είναι οι φίλοι του, τι προβλήματα τον απασχολούν με την δουλειά, τα οικονομικά του ζόρια. Τα θέματα που είχε με την πρώην και πότε έπαψε να είναι πρώην. Και για την πρώην γνωρίζει τα πάντα. Έψαξε και για αυτήν όλες τις πληροφορίες. Ήταν η τελευταία πρώην του και όσο και να το κάνεις θα πρέπει να παρατηρεί έστω και διακριτικά για να αποφύγει τις κακοτοπιές. Και για τη μάνα του ήξερε πως ήρθε από τη Γερμανία που δούλευε σε εργοστάσιο κατασκευής κουμπιών, και για τον πατέρα του, τον χρόνια νεφροπαθή. Αφού ενδιαφέρεται για τον Μιχάλη, ενδιαφέρεται για όλα που τον περιστοιχίζουν και τον απασχολούν. Κατα βάθος και ο Μιχάλης ενδιαφέρεται για αυτήν. Και μια μέρα θα προχωρήσουν μαζί στην ζωή και θα φθάσουν μέχρι το τέλος μαζί αγκαλιασμένοι. Και θα ζήσουν όπως ο στίχος του Cohen, μέχρι το τέλος της αγάπης. Σαν ένα όνειρο, σαν ένα παραμύθι. Το γνωρίζει αυτό. Είναι σίγουρη για αυτό. Κι ας μην έχει συναντήσει ποτέ τον Μιχάλη από κοντά. Χρόνια τώρα του μιλάει δυνατά περπατώντας πάνω κάτω μόνη μέσα στο σπίτι της.

         Όμως μπορεί εντέλει το αποτέλεσμα να μοιάζει με ζωή, αλλά δεν είναι. Ούτε το ποιος  έκανε το λάθος απάντησε, τουλάχιστον δεν το απάντησε επαρκώς, για να ξέρει σε ποιον θα το χρεώσει. 

            Όλη η ζωή της μια άρνηση.        

Ζωγραφική Andy Warhol                

Τα σιωπηλά σπίτια

 

                 Θα γυρίσουν στο σπίτι αλλά το πιθανότερο δεν θα βρουν κανέναν. Η μαμά είναι στη δουλειά, το ίδιο και ο μπαμπάς. Η γιαγιά μένει μακριά και άλλωστε έχουν πολλά μαθήματα και υποχρεώσεις και διαβάσματα για αύριο. Ούτε η  Κα Μαρία που βοηθάει την μαμά στις δουλειές  είναι σήμερα στο σπίτι. Δεν είναι η ημέρα που έρχεται. Θα ζεστάνουν το φαγητό που έχει αφήσει η μαμά στη κατσαρόλα. Θα τρώνε σιωπηλά βλέποντας κάποια σειρά στο τάμπλετ , στον υπολογιστή ή  ακόμα και στο κινητό. Θα πάνε στα δωμάτια τους , θα κλέισουν τις πόρτες και θα βγουν ξανά μετά από ώρες ίσως για κάποια εξωσχολική δραστηριότητα . Θα τους πάει η μαμά ή ο μπαμπάς που θα έχει μόλις μπει με την ψυχή στο στόμα από την δουλειά. Στο αυτοκίνητο θα φοράνε ακουστικά και θα έχουν πει μόνο ένα γειά.  

                Άλλο σκηνικό. Θα γυρίσουν στο σπίτι και μετά από λίγη ώρα θα γυρνάει στο σπίτι και η μαμά. Την ώρα που θα τρώνε θα τους ρωτάει  ''τι έχουν για αύριο''. Θα τους έχει κάνει το αγαπημένο τους φαγητό αλλά δεν θα μπορούν να το απολαύσουν γιατί θα πρέπει να απαντήσουν στην ερώτηση. Επίσης θα πρέπει να της πουν πως δεν πήγαν τόσο καλά στο διαγώνισμα και ποιος την ακούει! Θα τους πάει στις εξωσχολικές δραστηριότητες. Στο αυτοκίνητο θα είναι σιωπηλοί και για να την αποφύγουν θα φοράνε ακουστικά. Όταν γυρίσουν θα έχουν συμπληρώσει μαζί με το σχολείο δέκα , έντεκα ώρες μάθημα και θα πρέπει αποπάνω να δαβάσουν. Μέσα σε όλα αυτά θα κουβαλάνε πως στο σχολείο μάλωσαν με τον κολλητό αλλά δεν έχουν ούτε χρόνο ούτε τρόπο κάπου να το πουν. Θα κλείσουν την πόρτα στο δωμάτιο τους και θα δουν σιωπηλά την σειρά ή θα ανεβάσουν μια φωτογρφία στο τικ τοκ. Μια επίφαση ζωής. Κάποια λαικ για την επιβεβαίωση.

            Θα μπορούσαμε να γράψουμε πολλά ακόμα σκηνικά από μια καθημερινότητα που τρέχει με μια ιλιγγιώδη ταχύτητα και που μπροστά στα μάτια μας παίρνει μακριά την πραγματική ζωή. Κοινό στοιχείο στα σκηνικά αυτά είναι η σιωπή που δεσπόζει στα σπίτια. Δεν είναι κάποιος εκεί να περιμένει τα παιδιά να γυρίσουν από το σχολείο για να τα ρωτήσει '' πως ήταν σήμερα στο σχολείο ;''. ''πως πέρασες;''. Κι αν είναι κάποιος η ερώτηση θα αφορά στο τι έχει να διαβάσει εκείνο το απόγευμα για αύριο. Υποχρεώσεις, μαθήματα, διαβάσματα ενώ η παιδική και η εφηβική ζωή αναζητούν πρότυπα, ταυτότητες, επικοινωνία, ασφάλεια, σύνδεση, δεσμό, όρια, ενστάλλαξη ελπίδας, κράτημα και μεταβολισμό της αγωνίας και του άγχους για να μπορέσει ένα παιδί να αναπτύξει την συναισθηματική του νοημοσύνη. 

               Στα σιωπηλά σπίτια δεν μιλούν για συναισθήματα. Στα σιωπηλά σπίτια δεν μιλούν για την φιλία, για τον έρωτα, για την αγάπη. Στα σιωπηλά σπίτια δεν κάθονται ποτέ όλοι μαζί γύρω από το τραπέζι , να φάνε μαζί , να γελάσουν μαζί, να μαλώσουν, να διαφωνήσουν και μετά να συμφιλιωθούν. Ποτέ ούτε καν τις Κυριακές γιατί κι αυτές το πρόγραμμα έχει υποχρεώσεις. Στα σιωπηλά σπίτια ανοίγουν τα παράθυρα αλλά δεν ανοίγουν τα παράθυρα των νοερών οριζόντων. Ποιος μπορεί να φαντασθεί πως ένα καταπραυντικό της εφηβικής βίας είναι η λογοτεχνία;  Αυτή που θα μπει μέσα στην καρδιά ενός παιδιού από το παραμύθι που του διαβάζουμε μεγαλόφωνα όταν είναι ακόμα πιτσιρικάκι; Στα σιωπηλά σπίτια υπάρχει ένας υπόκωφος κύκλος βίας άλλοτε συναισθηματικός , άλλοτε λεκτικός ακόμα και σωματικός μπροστά στα παιδιά. Κάποια απ΄αυτά με την σειρά τους , μέσα από τις ταυτίσεις τους ή μέσα από τον αχαλίνωτο φόβος τους, θα τον επαναλάβουν. Καλύτερα θύτες παρά θύματα θα πουν. Ταύτιση με τον επιτιθέμενο θα πούμε τότε εμείς οι ψυχολόγοι. Στα σιωπηλά σπίτια οι γονείς ετοιμάζουν πυρετωδώς τα παιδιά τους για τις τρομακτικές προκλήσεις της σύγχρονης εποχής σε γνώση, σε πληροφορία, σε γλώσσες, σε πτυχία. Οι γονείς εργάζονται πολλές πολλές ώρες να καλύψουν τις προκλήσεις της εποχής. Αλλά ξεχνούν πως το συναισθηματικά επαρκώς εμβολισμένο παιδί είναι ο αυριανός ευτυχισμένος άνθρωπος γιατί μπορεί να ανταπεξέλθει συναισθηματικά στα εύκολα και στα δύσκολα. 

            Στα σιωπηλά σπίτια τα kids wallet και όλα τα υπόλοιπα μέτρα θα χρησιμοποιηθούν, όμως δεν θα μπορέσουν να ανοίξουν οι βρύσες της επικοινωνίας, της συζήτησης και πάνω απ΄όλα της δημιουργίας επικοδομοιτικών και ασφαλών ανθρώπινων σχέσεων και δεσμών μέσα στην οικογένεια. Γιατί αυτό χρειάζεται παιδεία. Χρειάζεται να έχουμε σχολεία που να μαθαίνουν στα παιδιά να μιλούν, να αναγνωρίζουν και να συνδέονται με τα συναισθήματα τους, να μιλούν για όσα τα απασχολούν, να μπορούν να συνδεθούν με αυτό που ακούν από τον συμμαθητή τους. Παιδιά που μετά θα γίνουν γονείς των επόμενων παιδιών. Και όσο κι αν όλοι γνωρίζουμε πως για τίποτα δεν θα πρέπει να έχουμε τις απόλυτες σιγουριές και όσο κι αν ναι πράγματι καλά τα λέει ο φίλος μας ο Dylan και πως ''the answer my friend is blowing in the wind'', κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει πως το καλύτερο αντίδωτο της βίας είναι η Παιδεία. Η παιδεία όμως όχι η στείρα Εκπαίδευση. 

Adolescence

 

          Γιατί συγκίνησε το  Adolescence; Ένας δεκατριάχρονος έφηβος, ο Jamie μεγαλώνει στα περίχωρα του Λονδίνου. Η οικογένεια του, μια οικογένεια εργατικής τάξης αποτελείται από τους γονείς του και την αδερφή του. Όλα δείχνουν σχετικά καλά.  Οι γονείς εργάζονται σκληρά, τα παιδιά έχουν τουλάχιστον τα στοιχειώδη αγαθά. Ο Jamie κλείνεται στο εφηβικό του δωμάτιο και ασχολείται πολλές ώρες με το διαδίκτυο. Παίζει παιχνίδια; Μιλάει με τους φίλους του; Kαταστρέφεται από το διαδύκτιο; Άλλοι συγκινήθηκαν, άλλοι ταυτίστηκαν και άλλοι τρομοκρατήθηκαν παρακολουθώντας την σειρά. Θα ήταν τα ίδια συναισθήματα αν ο Jamie δεν δολοφονούσε την συνομίληκη συμμαθήτρια του με 7 μαχαριές; Aν έστρεφε το μαχαίρι στον εαυτό του, αν αυτοκτονούσε πηδώντας από το μπαλκόνι. Αν χανόταν από οποιαδήποτε εξάρτηση άδοξα και πρόωρα; Θα ήταν τα ίδια συναισθήματα αν ο Jamie εισέβαλε οπλισμένος στο σχολείο του και σκότωνε συμμαθητές του; 

        Τι είναι αυτό άραγε που συγκίνησε σ' αυτή τη σειρά; Το ότι δεν δίνονται εύκολες απαντήσεις; Το ότι όλα δείχνουν απλά,  καθημερινά και σίγουρα για τον εαυτό τους; Mήπως η μέγιστη απώλεια; Δυο ανήλικα θύματα.Πως όμως μπορεί κάποιος να μετρήσει μια τραγωδία;   

        Καθ' όλη την διάρκεια της σειρά παρακολουθούμε πότε ένα τρομοκρατημένο, πότε ένα τρομοκρατούντα έφηβο που αδυνατεί να ονοματίσει τα συναισθήματα του. Την ίδια στιγμή που η οικογένεια του δεν του παρέχει ούτε την στοιχειώδη συναιθηματική στήριξη. Ο πατέρας διεκπαιρεώνει. Θα ακολουθήσει το περιπολικό, θα καθήσει δίπλα στον Jamie κατά την διάρκεια της ανάκρισης, θα παρακολουθήσει με μια βαθειά σύσπαση στο πρόσωπο του τον σωματικό έλεγχο του γιού του, θα σταθεί όρθιος αλλά δεν θα τον αγκαλιάσει. Δεν θα τον αγκαλιάσει ποτέ σε κανένα από τα τέσσερα επισόδεια. Πόσα μυστικά άραγε κρύβονται στο δέρμα; ''Το Εγώ-δέρμα είναι η αρχική περγαμηνή, η οποία διατηρεί, τις προχειρογραμμένες διαγραμμένες, σβησμένες, υπερφορτωμένες σημειώσεις μιας αρχέγονης προλεκτικής γραφής'',  θα γράψει ο Ανζιέ στο εμβληματικό έργο του '' Το Εγώ-δέρμα''. Πόσα μυστικά κρύβονται στο δέρμα ενός πατέρα που αδυνατεί να αγκαλιάσει τον γιό του; Πόσα μυστικά στο δέρμα ενός γιου που δεν αγκαλιάζεται από τον πατέρα του; Σύντομα το σενάριο θα μας φέρει σε γνώση μας πως ο παππούς του Jamie κτυπούσε με την ζώνη τον πατέρα του. Το τραύμα, αυτό που ποτέ δεν συζητάμε, αυτό που χωρίς να το καταλάβουμε μας κυβερνά. Και εμείς που αφελώς νομίζουμε πως ελέγχουμε και διαχειριζόμαστε τη ζωή μας. Ενώ στην πραγματικότητα ταξιδεύουμε όπου το ασυνείδητο μας ορίζει. 

        Μια οικογένεια με έλλειψη συναισθηματικής νοημοσύνης. Αυτό είναι που λείπει από την οικογένεια του Jamie. Όπου συναισθηματική νοημοσύνη είναι η ικανότητα των ανθρώπων να τα δικά τους συναισθήματα αλλά και των άλλων ανθρώπων. Μια οικογένεια που έχει κρύψει  πολλά κάτω από το χαλάκι. 

        Τι σημαίνει αυτό ; Σημαίνει πως οι γονείς του τον αγαπούν όμως αδυνατούν να το εκφράσουν. Δεν μπορούν να δουν τον γιό τους με ενσυναίσθηση. Αφημένοι στα δικά τους καθημερινά προβλήματα, δεν μπορούν να αναγνωρίσουν τις συναισθηματικές δυσκολίες του έφηβου γιού τους. Δεν γνωρίζουν πως να τον ακούσουν, πως να τον αγκαλιάσουν, πως να τον δουν. Στην πραγματικότητα δεν τον βλέπουν. Στην πραγματικότητα μεγαλώνει μέσα στο σπίτι αλλά σαν ''αόρατος''. Γιατί δεν μπορούν να τον δουν; Αφού ούτε οι ίδιοι έχουν συνειδητοποιήσει τις δικές τους προσωπικές συναισθηματικές δυσκολίες. Ο Jamie θα επιλέξει τον πατέρα του να σταθεί στο πλευρό του κατά την σύλληψη του γιατί όπως ο ίδιος είπε '' ο πατέρας μου δεν θα με επικρίνει''. Ο πατέρας του μια απείρως βελτιωμένη εικόνα του δικού του πατέρα, ένας βιοπαλαιστής διπλασμένος με το παραδοσιακό αντρικό πρότυπο , με περιορισμένη συναισθηματική νοημοσύνη αποστρέφει το βλέμμα του όταν ο Jamie δεν σκοράρει στα ποδοσφαιρικά παιχνίδια. Αποστρέφει το βλέμμα του από ντροπή όταν ο Jamie δεν αποδεικνύει τις δυνάμεις του. Όταν η παιδοψυχολόγος ρωτάει το αγοράκι αν ο πατέρας του είναι στοργικός , ο Jamie σαστισμένος αποκρίνεται '' όχι τι βλακείες λες!'' . Ο πατέρας του δεν προβλέπεται από το αντρικό προφίλ μέσα στο οποίο έχει εγκλωβιστεί να είναι στοργικός. 

        Πολλοί αναρρωτηθήκαν γιατί όχι την μητέρα του; Στο τελευταίο επεισόδιο θα δούμε την μητέρα του ξανά συντετριμένη , να αποτυγχάνει να κρατήσει το φόβο του γιού της. Στο τηλέφωνο του λέει πως ειδοποίησε την φυλακή για τις δυσανεξείες του. Λες και ο Jamie  να είχε πάει εκδρομή, κατασκήνωση ή σε κάποιο φίλο του να διανυκτερεύσει. Ο ίδιος θα πει στη παιδοψυχολόγο του '' η μητέρα μου ήταν πάντα αδύναμη''.  

          Ποια είναι για τον καθένα μας η εικόνα ενός εφήβου ; Ο έφηβος και η έξαρση του, ο έφηβος και το βάθος της απελπισίας του, ο έφηβος με τους ξαφνικούς ενθουσιασμούς του και την απόλυτη σύγχυση του, την αμείλικτη αίσθηση μοναξιάς, τις φλογερές αναζητήσεις της ταυτότητας του. Ο έφηβος με τις απότομες αλλαγές στην διάθεση του και τα ερωτικά πάθη. Η εφηβεία παρά την δυσκολία της είναι μια μεταβατική περίοδος ψυχικής αναδιοργάνωσης που λίγο πολύ προσδιορίζεται απ΄αυτά που την έχουν προετοιμάσει. Και τώρα που οι γονείς παύουν να είναι εξιδανικευμένοι τι κάνουμε; Η εγκατάλειψη της αυταπάτης είναι ένα ναρκισσιστικό πλήγμα που φέρνει πένθος στον έφηβο. Χρειάζεται νέα ινδάλματα. Τραγουδιστές, influencers, αθλητές, πολιτικούς. Χρειάζεται νεα ομάδα να ενταχθεί και εκεί να αποκτήσει κύρος. Περισσότερο για να αποκαταστήσει την ναρκισσιστική ισορροπία του παρά για να βρεθεί διέξοδος στις ενορμήσεις του. Εντάσσεται σε ομάδες φιλάθλων, σε ομάδες στο σχολείο, σε ομάδες στη γειτονιά, σε ομάδες που παίζουν ηλεκτονικά παιχνίδια και  γίνεται οπαδός, follower ή αρχηγός.

        Ο έφηβος αιφνιδιάζεται. Ο έφηβος πενθεί. Από την μια η μέχρι τώρα εικόνα του, οι μέχρι τώρα αναπαραστάσεις του εαυτού του είναι εδώ νωπές και ζεστές ακόμα. Από την άλλη όλα αρχίζουν να υποχωρούν από τις σεξουαλικές και επιθετικές ενορμήσεις της ήβης. Η εφηβεία βάζει το αγωνιώδες ερώτημα '' τελικά ποιος είμαι; ''. Η προσδοκία,  λίγο πολύ συνειδητά σχέδια αλλά πάνω απ΄όλα οι φαντασιώσεις του έρχονται αντιμέτωπα με μια πραγματικότητα που δεν περιλαμβάνει την αλλαγή που είχε πλάσει στη φαντασία του. ''Είμαι άσχημος'' θα πει ο Jamie στην παιδοψυχολόγο του. Γιατί ο έφηβος θα συμπεριφερθεί όχι σε συνάρτηση με αυτό που ήταν ή με αυτό που είναι σήμερα. Ούτε με αυτό που ήταν ή δεν ήταν οι γονείς του. Ούτε με αυτό που του παρέχει ή δεν του παρέχει η κοινωνία, που συνήθως δεν του παρέχει, αλλά κυρίως σε συνάρτηση με αυτό που φαντασιακά και ασυνείδητα περίμενε από την νέα του ζωή. Σε συνάρτηση με αυτό που περίμενε να είναι η νέα του εικόνα. Η νέα του ταυτότητα, Και θα καθρεφτιστεί στα βλέμματα των άλλων εφήβων. Στα like, στα emoji, τις καρδούλες. Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί πως ο έφηβος είναι τόσο εύθραυστος μπροστά σε ένα emoji ;

            Και εμείς που είμαστε σε όλα αυτά; Εμείς οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί, η κοινωνία;  ''Κανείς δεν με βλέπει, κανείς δεν με ακούει, κανείς δεν ξέρει αν υπάρχω'' θα πει ξανά ο Jamie στην παιδοψυχολόγο.  Οι γονείς πίσω από την κλειστή πόρτα του εφηβικού του δωματίου συνεχίζουν τυφλοί και εγκιβωτισμένοι στις συναισθηματικές τους αγκιλώσεις την ζωή τους, την καθημερινότητα τους, αντιμετωπίζοντας όλες τις πρακτικές δυσκολίες τους. Συζητούν για όλα αλλά όχι για αυτά που πραγματικά τους απασχολούν. Δεν ανοίγουν τα θέματα που πραγματικά τους καθορίζουν. Οι σχέσεις τους, οι φόβοι τους, οι ανάγκες τους, τα απωθημένα τους. 

         Νιώθουν ασφαλείς που το παιδί τους είναι μέσα κλεισμένο αντί να αλητεύει στην γειτονιά. Ο πατέρας του μια απείρως βελτιωμένη εικόνα του δικού του πατέρα, ένας βιοπαλαιστής διπλασμένος με το παραδοσιακό αντρικό πρότυπο , με περιορισμένη συναισθηματική νοημοσύνη αποστρέφει το βλέμμα του όταν ο Jamie δεν σκοράρει στα ποδοσφαιρικά παιχνίδια. Αποστρέφει το βλέμμα του από ντροπή όταν ο Jamie δεν αποδεικνύει τις δυνάμεις του. Όταν η παιδοψυχολόγος ρωτάει το αγοράκι αν ο πατέρας του είναι στοργικός , ο Jamie σαστισμένος αποκρίνεται '' όχι τι βλακείες λες!'' . Ο πατέρας του δεν προβλέπεται από το αντρικό προφίλ μέσα στο οποίο έχει εγκλωβιστεί να είναι στοργικός. 

  O Jamie στα γενέθλια του πατέρα του έστειλε μια προσωπογραφία του πατέρα του. Αφού αππο μικρός ζωγράφιζε τρυφερές εικόνες. Ο πατέρας του όμως τον πήγαινε σε ποδοσφαιρικούς αγώνες, σε ριγκ πυγμαχίας για να σκληραγωγηθεί. Γιατί τι άλλο θα πρέπει να είναι ένα αγόρι εκτός από σκληρό ;  Μια έμφυλη ανατροφή που ξεκινάει στο  σπίτι αλλά δεν περιορίζεται σε αυτό. Το πως οι πατεράδες και οι μανάδες συνδιαλέγονται και φέρονται μεταξύ τους χτίζει την πρώτη και ουσιαστικότερη βάση για το πως τα παιδιά τους θα χτίσουν τον έμφυλο εαυτό τους. Πολλοί γονείς έχουν ομολογήσει πως παρακολουθούν έντρομοι το αγόρι τους να εκτροχιάζεται όταν πάει  στο σχολείο και εκτίθεται στην διαδικασία της αρρενοποίησης λόγω της πίεσης από τα συνομήλικα αγόρια. Αν όμως η βάση του έμφυλου εαυτού του εφήβου είναι γερή οι επιρροές δεν θα είναι καταστροφικές. Πρέπει όμως να συζητάμε ανοικτά τα θέματα. Η βία κατά των γυναικών, η ομοφοβία, ο σεξισμός δεν ενφανίστηκαν ούτε χειροτέρεψαν με το διαδίκτυο, απλώς τώρα όλα τρέχουν πολύ πιο γρήγορα και όλα τα μαθαίνουμε ενώ οι γονείς μας δεν γνώριαζαν τι ζούσαμε στο σχολείο, στο δρόμο ή στην γειτονιά. 

                Ο Jamie δεν έπαθε ό,τι έπαθε από το διαδίκτυο, ούτε από τον Andrew Tate, ούτε από τον εκφοβισμό των  άλλων κοριτσιών ή τα αγοριών. Όλα αυτά έγιναν γιατί ο Jamie μεγάλωνε παρασυτικά πίσω από την κλειστή πόρτα του εφηβικού του δωματίου με τους γονείς του να μην τον βλέπουν, να μην τον ακούν, να μην τον εκπαιδεύουν στην ρύθμιση του συναισθήματος του, στη ματαίωση ακι σε όλα αυτές τις συναισθηματικές αρετές που θα αποτελούσαν για τον Jamie το πιο αποτελεσματικό εμβόλιο επι παντός βλαβερού. Οι γονείς τους σιωπηλοί και απόμακροι τον άφηναν μόνο του σε μια τόσο επώδυνη στιγμή της ζωής του. Συζήτηση, διάδραση είναι αυτό που αναζητούν και επιθυμούν οι έφηβοι για να γνωρίσουν τον εαυτό τους και ας δείχνουν πως το βαριούνται. 

                Η εφηβεία μοιάζει με ένα ορμητικό ποτάμι που τρέχει προς την θάλασσα. Θα πέσει πάνω σε φράγματα και θα τα συμπαρασύρει, θα ελιχθεί παρασέρνοντας αυτό που το περιβάλλει προκειμένου να καταμετρήσει την δική του ισχύ. Θα χαράξει τον δικό του υδάτινο δρόμο. Κάποιες φορές επώδυνα αλλά αναγκαία το ποτάμι θα εμπλουτισθεί με νέες ικανότητες, νέα ταυτότητα, νέα αντικείμενα αγάπης. Αν το φράγμα απλά παρακαμφθεί γιατί οι γονείς δεν είναι ουσιαστικά παρόντες αλλά στέκονται απλά αμήχανοι και σιωπηλοί πίσω από την κλειστή εφηβική πόρτα , η ροή των υδάτων θα αδυνατίσει, θα αποδυναμωθεί, θα στερέψει ή θα χαθεί προκαλώντας  χειρότερο πάταγο. 

                      

             

Ο κολυμβητής

 

            Όταν φτάσαμε εκείνο το απόγευμα στη θάλασσα, είδαμε να έρχεται καταπάνω μας η παρέα με τους συνομήλικούς μου.  Σαν δικό μας καθρέφτισμα, μια ομάδα οκτάχρονων αγοριών που συνοδεύονταν από τους πατεράδες τους, διαγράφονταν μέσα στο πορτοκαλί χρώμα του σούρουπου.  Ο πατέρας μου άνοιξε το βήμα του για να τους συναντήσει νωρίτερα. Ακολούθησα και εγώ πλάι του σχεδόν τρέχοντας. 

           Στο ένα μέτρο σταματήσαμε όλοι και καθίσαμε στην αμμουδιά. Μικροί και μεγάλοι φορούσαν όλοι τα μαγιώ τους. Οι πατεράδες ήταν φίλοι, είχαν μεγαλώσει μαζί και τώρα συναντιόντουσαν μόνο τα καλοκαίρια όταν συμπίπταν οι διακοπές τους. Ήταν οι Αθηναίοι που επισκέπτονταν πάλι την περιοχή που παραθέριζαν μικροί. Το λες και προσκύνημα στις παιδικές τους αναμνήσεις. Τότε είχαν την ίδια ηλικία με τους πιτσιρικάδες που συνόδευαν τώρα. Ίσως τότε να τους πήγαιναν στη θάλασσα οι δικοί τους πατεράδες, ίσως να μιλούσαν για τα κορίτσια που τους άρεσαν, ίσως κάποιος απ΄όλους να ήταν ο πιο δυνατός, ο πιο ξεχωριστός, ο πιο δημοφιλής ή ο αρχηγός της παρέας. Ίσως κάποιος να ήταν πιο αδύναμος, να έμενε πίσω, να μην άρεσε στα κορίτσια, να μην έπαιζε καλά μπάλα. Σίγουρα ο πιο αδύναμος θα ένιωθε άσχημα. Ίσως να μην ήταν καν τώρα εδώ ανάμεσα τους. Ίσως και να είχε καταφέρει να το ξεπεράσει και να έχει έρθει τώρα εδώ με τον γιό του. Όπως και να είναι, αυτά δεν τα γνωρίζαμε.                                                                           

- Amigos! Παίξτε, τρέξτε, κάντε ό,τι θέλετε. Ένας φίλος του πατέρα μου έδωσε το σύνθημα. 

            Για λίγο μείναμε άπραγοι να κοιτάμε τη θάλασσα. Όμως μέσα σε λίγα λεπτά αρχίσαμε να ξεφαντώνουμε. Με φωνές που χωρίς να το καταλαβαίνουμε μετατρεπόντουσαν σε στριγκλιές, τρέχαμε και μπαίναμε στη θάλασσα, κάναμε βουτιές, παίξαμε μπάλα. Οι φωνές μας σίγουρα θα έφταναν μέχρι το πολυτελές ξενοδοχείο στην άκρη της παραλίας. 

            Κάποια στιγμή ο πατέρας μου μας έβαλε να κολυμπήσουμε μια απόσταση για να δούμε ποιος θα βγει πρώτος. Εγώ ήμουν σίγουρα καλύτερος στο κολύμπι και βγήκα πρώτος με άνεση. Θυμάμαι την χαρά μου και κυρίως θυμάμαι πόσο περήφανος ένιωθα γιατί έβλεπα και τον πατέρα μου να είναι ικανοποιημένος με την νίκη μου. Θυμάμαι πως ακόμα και όταν γυρίσαμε στο σπίτι ο ενθουσιασμός του ήταν ακόμα ίδιος και απαράλλαχτος. Θυμάμαι σαν τώρα πως είπε στην μητέρα μου πως έπρεπε να έχει έρθει να δει τον γιό της πως τους άφησε όλους πίσω και πως βγήκε πρώτος και πως έχω φοβερό ταλέντο και πως είναι κρίμα να μένει χαμένο. 

      Από τότε άρχισε το μαρτύριό μου. Ο πατέρας μου επέμενε πως ήμουν γεννημένος πρωταθλητής και εγώ ένιωθα υποχρεωμένος να τον δικαιώσω. Προπονήσεις από τα χαράματα πριν πάω στο σχολείο και εγώ να σκέφτομαι πως ο πατέρας μου θυσιάζει για μένα όλα τα πρωινά του για να με πηγαίνει. Τα απογεύματα, συζητήσεις για τους αγώνες μεγάλων αθλητών που τους βλέπαμε μαζί. Είχε αναλάβει τη διατροφή μου, τη γυμναστική μου, με ζύγιζε, μετρούσε το ύψος μου. O πατέρας μου ασχολειόταν αποκλειστικά με την κολύμβηση. 

               Όμως εγώ δεν ήμουν γεννημένος πρωταθλητής. Αυτή η  κολύμβηση δεν με ενδιέφερε. Η ζωή μου αυτή δεν με ενδιέφερε. Πώς θα μπορούσα όμως να του το πω; Πώς θα μπορούσα να τον απογοητεύσω τόσο πολύ; Οι αγώνες ήταν μια τραγωδία. Σπάνια πήγαινα καλά. Τουλάχιστον τόσο καλά όσο θα ήθελε ο πατέρας μου. Είχε τότε ένα παράπονο που με έκανε κομμάτια. Καλύτερα θα ήταν να μου φώναζε ή ακόμα να με πλάκωνε στο ξύλο. Θα έβγαινα πιο εύκολα απ΄όλα αυτά. 

               Δεν θα το πιστέψετε, αλλά αυτή η ιστορία κράτησε μέχρι τα δεκαεννιά μου. Μετά από δυο αποτυχημένες προσπάθειες στις Πανελλήνιες, δεν δέχθηκα την πρόταση του πατέρα μου να πάρω αναβολή από το στρατό και σηκώθηκα και πήγα φαντάρος. Τώρα είμαι 25 χρονών και δεν ξέρω ακόμα τι θέλω να κάνω στη ζωή μου. Είναι στιγμές που λέω να παίξω κορώνα-γράμματα αφού δεν μπορώ να αποφασίσω. Να πετάξω ένα κέρμα στον αέρα, να πέσει μακριά, μέσα στο ποτάμι της ζωής, να βυθιστεί, να βγει στην επιφάνεια ξανά και να αρχίσει να στρίβει και να απομακρύνεται μέσα στη ροή του νερού. Μαζί του κι εγώ. 

Φωτογραφία Paul Cupido

                

Η άχρηστη

 

           Εκείνο το πρωί η Αφροδίτη θα συναντούσε ένα συνεργάτη της σ΄ένα καφέ στο κέντρο της πόλης. Εδώ και χρόνια εργαζόταν σε ένα δικηγορικό γραφείο. Όταν είχε πρωινό ραντεβού τοποθετούσε από το βράδυ στην καρέκλα τα ρούχα που θα φορούσε προκειμένου να αποφύγει την παραμικρή καθυστέρηση. Με μαθηματικές κινήσεις φύλαγε το πρωινό γάλα των παιδιών σερβιρισμένο στα φλυτζάνια τους μέσα στο ψυγείο και άφηνε τα ταπεράκια με το φαγητό που τους ετοίμαζε για το σχολείο πάνω στο τραπέζι της κουζίνας. Πάνω σε μια χαρτοπετσέτα θα τους ζωγράφιζε έναν ήλιο με χαμόγελο, και θα ήταν αυτό το φιλί που εκείνο το πρωί δεν θα προλάβαινε να τους δώσει. Ο ήλιος είχε πάντα χαμόγελο είτε έβρεχε, είτε χιόνιζε, είτε έβραζε ο τόπος. Όπως και το φιλί στα κεφαλάκια τους ήταν πάντα χαμογελαστό, είτε ήταν εξουθενωμένη, είτε ήταν θυμωμένη, είτε χαρούμενη. Η αποβραδίς ιεροτελεστία της περιελάμβανε και την τοποθέτηση νερού και δυο κουταλιών καφέ μέσα στην καφετιέρα. Να έχει το πρωί να πατήσει μόνο το κουμπί. Όση ώρα αυτή θα ντύνεται, να ετοιμαστούν δυο φλυτζάνια μοσχομυριστού καφέ. Ένα για την ίδια και ένα άλλο για τον Μιχάλη. Θα έπαιρνε και εκείνος το εναρκτήριο της ημέρας φιλί στα μαλλιά του, ενώ θα ξυπνούσε για να πάει τα παιδιά στο σχολείο. Η Αφροδίτη θα έφευγε κατεβαίνοντας τρεχάλα τα σκαλιά της πολυκατοικίας.      

         Έτσι και εκείνη την ημέρα ξεκίνησε ακριβώς στην ώρα της από το σπίτι της. Στο δρόμο συνάντησε ασυνήθιστα λιγότερη κίνηση για πρωινό καθημερινής. Έφθασε στο καφέ ένα τέταρτο νωρίτερα και άρχισε να συμβαίνει αυτό που πάντα την δυσκόλευε. Κάθησε μόνη της σ΄ένα τραπεζάκι, παρήγγειλε ένα καφέ και περίμενε. Ένιωθε φοβερή αμηχανία. Είχε την εντύπωση πως όσοι ήταν μέσα στο καφέ και όλοι οι περαστκοί την παρατηρούσαν και αναρρωτιόντουσαν "Κοίτα μια γυναίκα που κάθεται μόνη της και πίνει τον καφέ της. Τι κάνει άραγε μόνη της; Δεν έχει κάτι καλύτερο από το να κάθεται έτσι μόνη και άπραγη;" Μέσα στην αμηχανία της ψαχούλευε την τσάντα της. Βρήκε ένα χαρτί και ένα στυλό και άρχισε να προσποιείται πως σημειώνει. Παίρνει ένα ύφος περισπούδαστο, ζωγραφίζει ομόκεντρους κύκλους και αρχίζει να νιώθει καλύτερα. Τώρα δικαιούται να πιεί το καφεδάκι της με την ησυχία της. 

        Όπως είναι σκυμμένη πάνω στο χαρτί και επειδή πρέπει να κάνει πως γράφει κάτι,  ασυναίσθητα γράφει "άχρηστη". Εκείνη την στιγμή φθάνει ο συνεργάτης της, βιαστικά ρίχνει το χαρτί στη τσάντα της. Σηκώνεται να τον υποδεχθεί. 

        Η Αφροδίτη πέρασε όλες τις υπόλοιπες ώρες με τα επαγγελματικά της και τις δουλειές στο σπίτι. Είχε μια στιφή γεύση στο στόμα. Όλα τα έκανε μηχανικά, και όταν το μικράκι της της έδειξε μια ζωγραφιά που έκανε για εκείνη στο σχολείο, σκούπισε βιαστικά ένα δάκρυ που πήγε να κυλήσει. 

       Εκείνο το βράδυ είδε στο όνειρό της τη μάνα της. Ήταν λέει η ημέρα που είχε πιάσει πρώτη φορά δουλειά και είχε πάει χαρούμενη να της το ανακοινώσει. Η μάνα της καθόταν στο τραπέζι της κουζίνας, ήταν νευριασμένη. Την πλησίασε και την είδε δακρυσμένη. 

- Τι έχεις μαμά; τη ρώτησε φοβισμένα.

- Είμαι πολύ στεναχωρημένη, απάντησε. 

- Γιατί μαμά; 

- Γιατί είσαι τόσο μόνη. 

- Μα δεν είμαι μόνη μαμά. Έχω τον Μιχάλη, τα παιδιά, που με αγαπούν, έχω φίλους καλούς, συνεργάτες που με εμπιστεύονται. 

  Πάνε είκοσι χρόνια που την έχασε. Έφερνε πολύ βαρέως πως την έχασε την χρονιά των Πανελληνίων. Εκείνη να δίνει εξετάσεις και η μάνα της να πεθαίνει. Οι πολλές θεραπείες και επεμβάσεις να μην καταφέρνουν να αποτρέψουν τον θάνατό της. Εκείνη να έχει την έξαψη των καλών αποτελεσμάτων που την έστελναν σούμπιτη στην σχολή της πρώτης της επιλογής, και η μάνα της να αποχαιρετά τον κόσμο. Λίγο πριν ξεσπάσει η ασθένειά της ήταν η εποχή των άγριων συγκρούσεων ανάμεσα τους. Ήταν η εφηβεία της, ήταν η ορμή της νιότης που την έκανε να θέλει να ανοίξει την πόρτα του σπιτιού για να δει τι υπάρχει εκεί έξω. Η μάνα της και οι φόβοι της, λες και δεν την έβλεπε. Λες και δεν έβλεπε πως η Αφροδίτη ήταν πουλί και είχε έρθει η ώρα να πετάξει. 

    - Είσαι άχρηστη, αποτυχημένη και κανένας δεν θα σε θέλει, της έλεγε η μάνα της κάθε φορά που η Αφροδίτη έκανε κάτι που δεν το ενέκρινε. Κάθε φορά που δε μελετούσε, που δεν ήταν παραγωγική, υπάκουη και εργατική.

        Είκοσι χρόνια τώρα κλαίει κρυφά για τη μάνα της. Που έφυγε τόσο νωρίς. Είκοσι χρόνια τώρα είχε ξεχάσει όλη αυτή την εποχή των αντιπαραθέσεων. Είχε καταφέρει να κρατήσει μακριά από τις σκέψεις της καθετί που την είχε πονέσει στη συμπεριφορά της. Είχε αποφασίσει πως η μητέρα της ήταν ένας άγιος άνθρωπος χωρίς κανένα ψεγάδι. Κάπως έτσι τη περιέγραφε άλλωστε πάντα στον Μιχάλη και στα παιδιά. 

         Για είκοσι ολόκληρα χρόνια πίστευε πως δεν είχε κανένα δικαίωμα να θυμάται τίποτα δυσάρεστο για τη μάνα της. Για είκοσι ολόκληρα χρόνια είχε παγώσει η εικόνα και η σχέση τους. Σαν να τη σκότωνε για δεύτερη φορά. 

        Σηκώθηκε και βγήκε στο μπαλκόνι. Άνοιξε την τσάντα της, βρήκε το χαρτάκι που είχε γράψει τη λέξη άχρηστη. Το έκαψε μέσα στο τασάκι. Έφτασε μια μικρή απειροελάχιστη στιγμή, μια οποιαδήποτε ημέρα, σε ένα όποιο νάναι καφέ που μαζεύτηκε ο χρόνος, πάνω σε ένα χαρτάκι με ομόκεντρους κύκλους, για να αποφασίσει να δει τη μάνα της σε πραγματικούς όρους, να την αγαπήσει για όσα ήταν και για όσα δεν ήταν. Είναι δεν είναι. Υπάρχει δεν υπάρχει, αφού υπάρχει μέσα της. 

        Δεν είμαι μόνη μαμά μονολόγησε. Αποκοιμήθηκε μ΄έναν ύπνο γαλήνιο όπως ο χαμογελαστός ήλιος που ζωγράφιζε στη χαρτοπετσέτα για τα παιδιά. Είτε χιόνιζε, είτε έβρεχε, είτε έβραζε ο τόπος. Χωρίς ενοχές. 

        

Με τον τρόπο του Γ.Σ

 

      Γιατί η ποίηση 

        -    ψιτ, μεγάλε-

    δεν είναι αιώρα ρεμβασμών 

    δεν είναι το φτερωτό σου κατοικίδιο

        -    ψιτ, μεγάλε-

    Όταν υποδύεστε το φεγγάρι

    να το υποδύεσαι και στη χάση του

        -    δεν θα στο κάνω πιο λιανά-

     Αν το νοείς αυτό

      έχει καλώς

       αλλιώς

    Ε ρε, Μαγιακόφσκι που σου χρειάζεται.

    Που να' σαι τώρα βρε Βλαδίμηρε, 

    τώρα που και τα δυο μας νόμπελ 

    έγιναν συμπληγάδες

    Κανείς δεν αρμενίζει πια για τ΄άρρενα

    κανείς για το γαλάζιο

    μονάχο του συχνάζει στα μεγάλα υψόμετρα

    και στις παλιές αγάπες.

Γιάννης Στίγκας 

Ο δρόμος μέχρι το περίπτερο

Riders on the storm

 

        Γιορτές είναι το προνόμιο να μπορείς να κάθεσαι σ΄ένα γιορτινό τραπέζι με τους αγαπημένους σου ανθρώπους και να μοιράζεσαι ό,τι έχεις και ό,τι είσαι. Γιορτές είναι να θέλεις να δίνεις, αφού το δίνω σημαίνει παίρνω. Όπως το δίνω σημαίνει και μαθαίνω. Δίνεις χρόνο, αγάπη, σκέψη, εμπιστοσύνη, βλέμμα στο βλέμμα. Δίνω σημαίνει τελικά υπάρχω. Γέμισαν οι οθόνες από τις φωτογραφίες της ταινίας ''Υπάρχω''. Λες να υπάρχουμε το 2025; 

         Όμως σκέφτομαι πως δεν είναι για όλους γιορτές. Σε κάποιους φέτος κάποιος λείπει από το τραπέζι. Για κάποιους άλλους το γιορτινό τραπέζι χάλασε, έσπασε, το πήρε η θάλασσα της ζωής. Κάποιοι ζουν αναμένοντας πολεμικά ανακοινωθέντα, για μάχες που κρατούν χρόνια, μήνες ή για μάχες που μόλις ξεκίνησαν. Λες και ο καιρός άλλαξε ξαφνικά, κάνει κρύο, βρέχει, αστράφτει και εσύ δεν ξέρεις από που να κρατηθείς. Όπως το είχε πει ο Σαββόπουλος πριν από μας, '' ο κόσμος είναι αδιάβατος και εμείς ασθενικοί ''. 

     Ίσως τελικά γιορτές είναι να καταφέρεις γλυστρήσεις από την παθητική φωνή στην ενεργητική. Σε όλα αυτά που ενώνουν τους ανθρώπους, που δεν εξηγούνται, ούτε αλλάζουν, ούτε μετριούνται. Που στέκονται εκεί ακόμα κι όταν λέμε αντίο. Διαφεύγουν το μέτρημα γιατί από την αρχή είναι αόρατα και φευγαλέα. Και που τα νιώθεις σε όλες εκεί τις διαφωνίες, τις εκκρεμότητες αλλά και τις καλά περιφρουρούμενες κανονικότητες. Όλα αυτά που μας ενώνουν και που εμείς για αυτά ίσως  και να γινόμαστε  Riders on the storm. 

Χρόνια πολλά! Με το καλό να μας έρθεις 2025!

Φωτογραφία από την ταινία ''Three Colors : Red (1994)